ބަޙުރު

މިއީ، (الحوار وبناء الطفل) އެވެ، ކިޔާ ފޮތުގައިވާ މައުޟޫޢެއްގެ ތަރުޖަމާއެކެވެ. އެ މައުޟޫޢަކީ، (الشخصية وكيفية بنائها عن طريق الحوار) "ޙިވާރުގެ ޒަރީޢާއިން ޝަޚުޞިއްޔަތު ބިނާކުރާނެ ގޮތް" އެވެ. ފޮތުގެ މުއައްލިފަކީ، ސަލްމާނު ޚަލަފު ﷲ އެވެ. ފޮތް ޗާޕުކޮށްގެން ނެރެފައިވަނީ، ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ އައްރިޔާޟު ސަހަރުގައިވާ (العبيكان) މަކްތަބާއިން 1998 ގައެވެ.

ޝަޚުޞިއްޔަތު:

ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ ތަޢުރީފުގައި ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. "ޝަޚުޞިއްޔަތަކީ، (ހިތްވަރާއި، ޝައުޤާއި، ކުޅަދާނަކަން ފަދަ) ފިޠުރަތީ ގޮތުންނާއި، ބަޔޮލޮޖީ ގޮތުން ލިބިފައިވާ ތައްޔާރީއާއި، ބޮޑެތި މީހުންނާއި، އެހެން ކުދީންނާއެކު އުޅޭ އުޅުމާއި، ދިރިއުޅުމުގެ ތަޖުރިބާއިން ޙާޞިލުވާ ތައްޔާރީއެވެ."

ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ އެހެން ތަޢުރީފެއްގައި ވެއެވެ. "ޝަޚުޞިއްޔަތަކީ، ހަށިގަނޑާއި، ބުއްދިއާއި، މިޒާޖާއި، މުޢާމަލާތާއި، އަޚުލާޤުގެ ސިފަތަކެކެވެ. އެ ސިފަތަކުގެ ސަބަބުން، ފާޅުކަންބޮޑު ގޮތެއްގައި މީހަކު އެހެން މީހުންނާ ތަފާތުވެއެވެ."

ޝަޚުޞިއްޔަތު ކަނޑައަޅައިދޭ ބަހާތައް:

ކުޑަކުދިންގެ ޝަޚުޞިއްޔަތު ކަނޑައަޅައިދޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ބަހާތައް ހިމެނެއެވެ.

1. ވާރުތަވުމުގެ ޒަރީއާއިންނާއި، ބަޔޮލޮޖީ ގޮތުން ލިބިފައިވާ ކަންތައްތައް.
2. އިޖުތިމާޢީ ގޮތުންނާއި، ސަގާފީ ގޮތުން ލިބޭ ކަންތައްތައް.
3. ދީނީ ގޮތުން ލިބޭ ކަންތައްތައް.

މިއިން ކޮންމެ ބަހާއެއްމެ، ކުޑަކުދިންގެ ޝަޚުޞިއްޔަތު ބިނާކުރުމުގައި ދައުރެއް އަދާކުރެއެވެ. އަދި އޭގެ ސަބަބުން އެއްކުއްޖެއްގެ ޝަޚުޞިއްޔަތު، އަނެއް ކުއްޖެއްގެ ޝަޚުޞިއްޔަތާ ތަފާތުވެއެވެ. ކޮންމެ ޢާއިލާއަކަށްމެ، އެ ޢާއިލާގެ އާދަކާދައާއި، ސަގާފަތު ވެއެވެ. އެ އާއިލާއެއްގެ ކުދިން ތަރުބިއްޔަތުވަމުންދަނީ، އޭގެ ތަރަހައިގެ މަތީގައެވެ. އެކަން ކުޑަކުދިންގެ ޝަޚުޞިއްޔަތުން ފާޅުވެއެވެ. މިސާލަކަށް ބައެއް ޢާއިލާތަކުގެ ދަރީން ތަރުބިއްޔަތުކުރަނީ، އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަމުގެ މައްޗަށެވެ. ބައެއް ޢާއިލާތަކުގެ ދަރީން ތަރުބިއްޔަތުކުރަނީ، ދެކޮޅުވެރިކަމާއި ދެބަސްވުމުގެ މައްޗަށެވެ. ކުޑަކުދިންގެ ޅަޢުމުރު ކަމުގައި ބަލަނީ، އުފަންވީއްސުރެ، ބާލިޣުވުމުގެ ޢުމުރާ ހަމައަށެވެ.

ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ މަލަތައް:

ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ މަލަތައް ނުވަތަ (Traits) އަކީ، އާންމު ސުލޫކު، އޭގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ. އެއީ ސީދާ ގޮތެއްގައި ވަގުތުން ފާހަގަކުރެވިދާނެ ކަންތައްތަކެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް، މުއްދަތެއް ވަންދެން ފާރަލައިފިނަމަ، އެކަންކަން ފާހަގަކުރެވިދާނެއެވެ.

ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ މަލަތަކުގެ ތަޢުރީފެއްގައި ވެއެވެ. "އެއީ، ނަފުސާނީ އަދި ފިސިއޮލޮޖީ ސަބަބުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ އެތެރެފުށުގެ ޙަރަކާތެވެ. ނުވަތަ އެއީ، ސުލޫކުގެ ވަކި ބާވަތަކަށް އެކި މީހުން އެކި ނިސްބަތުން ސާބިތު ގޮތެއްގައި ލެނބޭ ލެނބުމެވެ."

މަޞްދަރުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު، ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ މަލަތައް ބެހިގެންވާ ބައިތަކެއް ވެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ބައިތައް ހިމެނެއެވެ.

1. އަސާސީ ސިފަތައް.
2. ބޭރުފުށުގެ މަޒުހަރުން ފެންނަ ސިފަތައް.
3. އާންމު ސިފަތަކާއި، ވަކި ޙާލަތެއްގައި ފެންނަ ސިފަތައް.
4. ޤަޞްދުގައި ފާޅުކުރާ ސިފަތަކާއި، ޤަޞްދަކާ ނުލައި ފާޅުވާ ސިފަތައް.
5. ރައްދުފިޢުލުގެ ސިފަތައް.

ހެދިބޮޑުވުމުގެ ފިޔަވަހިތައް:

ހެދިބޮޑުވުމުގެ ފިޔަވަހިތަކުގައި، ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ މަލަތައް ބިނާވަމުންދެއެވެ.

1. ކުޑަކުދިން ހެދިބޮޑުވަމުންދާއިރު، ކުރީގެ ފިޔަވަހިން ފަހުގެ ފިޔަވައްސަށް އަސަރުކުރެއެވެ.
2. ކުޑަކުދިން ހެދިބޮޑުވަމުންދަނީ، އާންމު މަފުހޫމުން، ޚާއްޞަ މަފުހޫމަށެވެ. މީގެ މިސާލަކީ، ލަފުޒެއް ދަސްވުމަށްފަހު، އެ ލަފުޒު ލިޔުމަށް ބޭނުންކުރާ އަކުރުތައް ދަސްވުމެވެ.
3. ކުޑަކުދިން ހެދިބޮޑުވަމުންދަނީ، އިންތިޒާމުވެފައިވާ ފިޔަވަޅުތަކެއްގެ މަތީގައެވެ. މީގެ މިސާލަކީ، އިށީނުމަށްފަހު، ފިރުކުމެވެ. ފިރުކުމަށްފަހު، ތެދުވުމެވެ. ތެދުވުމަށްފަހު، ހިނގުމެވެ. ހިނގުމަށްފަހު ދުވުމެވެ. މި ބީދައިން، އެހެން ކަންތައްތައް ވެސް އޭނާއަށް ދަސްވަމުންދެއެވެ.

ހެދިބޮޑުވުމުގެ މައްޗަށް ޚުލާޞާކޮށް، މިތާނގައި އަލިއަޅުވައިލާނަމެވެ.

1. ޙިއްސީ ފިޔަވަހި (އުފަންވީއްސުރެ 2 އަހަރު ވަންދެން): މި ފިޔަވަހީގައި ކުއްޖާގެ ހަށިގަނޑުގެ ޙަޔަވީ ވަޒީފާތައް ހެދިބޮޑުވަމުންދެއެވެ. އެއީ، އަޑުއިވުމާއި، ފެނުމާއި، ހިނގުމާއި، ވާހަކަދެއްކުން ފަދަ ކަންތައްތަކެވެ.

2. ފަހުމުވުމުގެ ކުރީގެ ފިޔަވަހި (2 އަހަރުން 4 އަހަރަށް): މި ފިޔަވަހީގައި، ކުއްޖާގެ ޚިޔާލާއި ފިކުރު ތަނަވަމުންދެއެވެ. އޭނާގެ ހަށިގަނޑުގެ ގުނަވަންތައް ހެދިބޮޑުވަމުންދެއެވެ. ބުއްދިއާއި ޙިއްސުތަކުގެ ބާރު ގަދަވަމުންދެއެވެ. ގިނަ ލަފުޒުތައް ދަސްވެ، ބަސްމޮށުންތެރިކަން ތަރައްޤީވަމުންދެއެވެ. އަންހެންކުދިން އަންހެންވަންތަ ކަންތައްތަކަށް ލެނބެއެވެ. ފިރިހެން ކުދިން ފިރިހެންވަންތަ ކަންތައްތަކަށް ލެނބެއެވެ. މިކަން އެކުދިން ކުޅޭ ކުޅިވަރުންނާއި، ކުޅެން ގެންގުޅޭ އެއްޗެހިން ފާހަގަކުރެވޭނެއެވެ.

3. ދަތުމުގެ ފިޔަވަހި (4 އަހަރުން 7 އަހަރަށް): މި ފިޔަވަހީގައި، ކުއްޖާގެ ތަރުބިއްޔަތުގެ ތެރެއަށް ޢާއިލާގެ ދައުރުގެ އިތުރުން، ސްކޫލްގެ ދައުރު ވަދެއެވެ. ޖިސްމާނީ ގޮތުން ބަލާއިރު، ހަށިގަނޑުގެ ހެދިބޮޑުވުމާއި، ބަރުދަން އިތުރުވެއެވެ. ދަތް ވެއްޓި، އާ ދަތް ފަޅައެވެ.

4. ހީވާގި ފިޔަވަހި (7 އަހަރުން 11 އަހަރަށް): މި ފިޔަވަހީގައި ޖިސްމާނީ ހެދިބޮޑުވުން ކުރިއަށްދާނީ މަޑުމަޑުންނެވެ. ނަމަވެސް ދުޅަހެޔޮކަން އިތުރުވެ، ހީވާގިވާނެއެވެ. ކުޅިވަރުކުޅުން ގިނަވެ، ބުއްދީގެ ގޮތުންނާއި، ބަހަވީ ގޮތުން ބާރުގަދަވާނެއެވެ. އެއްޗެހިތައް ތަރުކީބުކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން މައްޗަށްދާނެއެވެ. ޚިޔާލީ ކަންކަން ދޫކޮށް، ޙަޤީޤީ ކަންކަމުގެ ތެރެއަށް ދިއުމަށް މަސައްކަތްކުރާނެއެވެ. އެހެން ކުދިންނާއެކު ޖަމާޢީ ގޮތެއްގައި ކުޅިވަރުކުޅެން ލޯބިކުރާނެއެވެ.

5. ތަޞައްވުރު ފިޔަވަހި (11 އަހަރުން ފެށިގެން ބާލިޣުވަންދެން): މާއްދީ ދަލީލެއް ނެތި، ކަންކަމުގައި ވާހަކަދައްކައި މުނާޤަޝާކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން ލިބޭނެއެވެ. ހަށިގަނޑަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އަންނާނެއެވެ. އަޑަށް ބަދަލު އައިސް، ހަތަރެސްފައި އިތުރަށް ދިގުވާނެއެވެ. 16 އަހަރު ވަންދެން ބުއްދީގެ ހެދިބޮޑުވުން ކުރިއަށްދާނެއެވެ. މި ފިޔަވަހީގައި، ކުއްޖާގެ ބެލެނިވެރިންނާއި، ޓީޗަރުން އޭނާއަށް ދޭ ސަމާލުކަމާއި، ޢިނާޔަތްތެރިކަން އިތުރުކުރަންޖެހޭނެއެވެ. އޭނާގެ ޝައުޤުވެރިކަން ހުރީ ކޮންކޮން ކަންކަމަކަށްތޯ ބަލައި، އޭނާއަށް އެހީތެރިވެދޭންޖެހޭނެއެވެ. އޭނާގެ ނަފުސުގައި އުފެދޭ މުހިންމު ސުވާލުތަކެއްގެ ޖަވާބު އޭނާއަށް ހޯދައިދޭންޖެހޭނެއެވެ.

ތިމަންނާއަކީ ކާކު؟
ތިމަންނާ ކުރާނީ ކޮން ކަންކަމެއް؟
ތިމަންނާ ކަންކަންކުރާނީ ކިހިނެއް؟

މި ސުވާލުތަކަށް ދެވޭ ރަނގަޅު ޖަވާބުން ކުޑަކުދިންގެ ޝަޚުޞިއްޔަތު ބިނާވާނެއެވެ. އޭގެ ހެޔޮ އަސަރު، އެ ކުދިންގެ ކިބައިން ފެންނާނެއެވެ. އަމިއްލަ ނަފުސަށް އިތުބާރުކުރުން ކުދިންނަށް އެއިން ޙާޞިލުވާނެއެވެ.
<><><>