ބަޙުރު

2017 ވަނަ އަހަރު، ބައިނަލްއަޤުވާމީ އަންހެނުންގެ ދުވަސް ފާހަގަކުރާއިރު، ކަނޑައެޅިފައިވާ މައުޟޫޢެއް ވެއެވެ. އެއީ، "ބަދަލުވަމުންދާ ޢަމަލީ ދުނިޔޭގައި އަންހެނުން: 2030 އަށް ގުރަހަ 50-50 ކުރުން" އެވެ.

ދެ ޙަރަމްފުޅުގެ ޚާދިމު ސަލްމާން ބްނު ޢަބްދުލްޢަޒީޒު އާލު ސަޢޫދު (خادم الحرمين الشريفين سلمان بن عبد العزيز آل سعود) (حفظه الله) އަކީ، ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ހަތްވަނަ ރަސްގެފާނެވެ. އޭގެއިތުރުން އެމަނިކުފާނަކީ، ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސެވެ.

"އަމާނާތް" އަކީ ނަމެކެވެ. އޭގެ އަޞްލަކީ، ޢަރަބި ބަހުގެ "އަލްއަމާނާ" (الأمَانَة) އެވެ. ދިވެހިބަސްފޮތުގައި އަމާނާތުގެ ދެ މާނައެއް ވެއެވެ. އެއިން އެއް މާނައަކީ، "މީހުންގެ އަތުގައި ދުވަސްކޮޅަކު ރައްކާކޮށްފައި ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި މީހުން ބަހައްޓާ ތަކެތި" އެވެ.

"ނުކުޅަދާނަ ކަމުގެ ތަކުލީފު" (التكليف بالمحال) ގެ މައުޟޫޢަކީ، ދެނެގަތުމަށް ނުހަނު މުހިންމު މައުޟޫޢެކެވެ. އެއީ، މާތް ﷲ، އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންގެ މައްޗަށް ތަކުލީފުކުރައްވާފައިވާ ކަންކަމުގެ އިންތައް ފަހުމްކޮށް ދެނެގަތުމަށްޓަކައެވެ.

ހުރިހައި ޝަރުޢީ ތަކުލީފުތަކެއްގައި، އުނދަގޫ ހިމެނިފައި ވެއެވެ. ތަފާތަކީ، އެކިއެކި ތަކުލީފުތަކުގައިވާ އުނދަގުލުގެ ތަފާތެވެ. ތަކުލީފުތައް އަދާކުރާއިރު، އެކި މުކައްލަފުންނަށް އުނދަގޫވާ މިންވަރުގެ ތަފާތެވެ. އަދި އެކިއެކި ޙާލަތުތަކުގައި އުނދަގޫވާ މިންވަރުގެ ތަފާތެވެ.

"ނުކުޅަދާނަ "ކަމުގެ" ތަކުލީފު" (التكليف بالمُحال) އާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައިވާ ޚިލާފު އުފެދި، ދޭހަތަފާތުވެފައި ވެއެވެ. "ނުކުޅަދާނަ ކަމުގެ ތަކުލީފު" (التكليف بالمحال) ޖާއިޒުވޭތޯ ބެލުމުގެ ބާބުގައި، ޢިލްމުވެރިން ވަނީ ތިން މަޒުހަބަކަށް ބެހިފައެވެ.

ކަންކަން ވާޖިބުކުރައްވާފައިވަނީ، އަމުރުންނެވެ. އެކަމަކު އަމުރުގައި ވާޖިބު ނޫން އެހެން ޙުކުމެއް ވެދާނެއެވެ.
ކަންކަން ޙަރާމްކުރައްވާފައިވަނީ، ނަހީންނެވެ. އެކަމަކު ނަހީގައި ޙަރާމް ނޫން އެހެން ޙުކުމެއް ވެދާނެއެވެ.

އައްތަކުލީފު (التَكْلِيف): ތަކުލީފަކީ، "ކައްލަފަ" (كَلَّفَ) ގެ މަޞްދަރެވެ. ޢަރަބި ބަހުގައި، "ތަކުލީފު" ގެ މާނައަކީ، "ކަމެއް ކުރުމަށް ޙަވާލުކުރުން" އެވެ. ދިވެހި ބަހުގައި "ތަކުލީފު" ގެ މާނައަކީ، "އުނދަގޫ" އާއި، "ތުރާ" އެވެ.

މިއީ، 1438 ވަނަ އަހަރުގެ ބަރަކާތްތެރި ރަމަޟާންމަހުގެ މުނާސަބަތުގައި ލިޔަމުންދާ ސިލްސިލާ އެކެވެ. މި ސިލްސިލާގެ ނަމަކީ، "މަކާރިމުލްއަޚުލާޤު" އެވެ.

ޤާނޫނު ނަންބަރު 2016/15 (އަބުރު ރައްކާތެރިކޮށްދިނުމާއި، ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ޤާނޫނު) ގެ ދެވަނަ ބާބުގައި، އަބުރު ރައްކާތެރިކޮށްދިނުމާއި، ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ހަނިކުރެވޭނެ ޙާލަތުތައް ބަޔާންކޮށްފައި ވެއެވެ.

މާތް ﷲ، ރޯދައިގައި ލައްވާފައިވާ އިޢުޖާޒުގެ ތެރެއިން ކުރިން ކަޝްފުވެފައިނުވާ ކިތަންމެ ކަމެއް، މިޒަމާނުގެ ސައިންސްގެ އަލީގައި ވަނީ ހޯދިފައެވެ. އެއިން ކޮންމެ ކަމަކުންމެ އެނގި ކަށަވަރުވަނީ، ރޯދައިގެ މޮޅުއިތުރުކަމެވެ.

މިއީ، ޢުމަރު ޚައްޔާމުގެ ރުބާޢިއްޔާތުގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާ ނެރުމުގެ މުސާބަތުގައި ލިޔެފައިވާ މަޒުމޫނެކެވެ. މި މަޒުމޫނުގެ އަމާޒަކީ، ޢުމަރު ޚައްޔާމާއި، ރުބާޢިއްޔާތުގެ ޞައްޙަ މަފުހޫމެއް ގެނެސްދިނުމެވެ.

ދިވެހިބަހާއި އަދަބިއްޔާތުގެ ދާއިރާއިން، ހިތްވަރު ދިނުމުގެ ޤައުމީ އިނާމު މިއަހަރު ލިބިވަޑައިގަންނަވާ އަލްއުސްތާޛު ޢަބްދުލްމުޢީދު ޙަސަނަކީ، މި ދާއިރާއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭފަދަ ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާ ބޭފުޅެކެވެ.

1 އާއި 2:
އަބަދުވެސް މަޢުދޫދާ މުޅިން އެއްގޮތެވެ.
މިސާލު:
فتاة واحدة: އެއް އަންހެން ކުއްޖެއް.
شابٌ واحد: އެއް ފިރިހެން ކުއްޖެއް.

ގަލްފުގެ ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން ޤަޠަރާ ގުޅުން ކަނޑާލި ހަތަރު ޤައުމަކީ، ސަޢޫދިއްޔާއާއި، ބަޙުރައިނާއި، ޔޫއޭއީއާއި ޔަމަނެވެ. އޭގެ އިތުރުން، މިޞްރާއި، ލީބިޔާގެ އިރުމަތީ ސަރުކާރުން ވެސް ވަނީ ޤަޠަރާއެކު އޮތް ޑިޕްލޮމެޓިކް ގުޅުން ކަނޑާލާފައެވެ.

ޤަޠަރާއި އެ ޤައުމުގެ އަވަށްޓެރި ޤައުމުތައް ކަމަށްވާ ސަޢޫދިއްޔާއާއި، ޔޫއޭއީއާއި، ބަޙުރައިންގެ ގުޅުމަށް ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ބުރޫއަރައި، ހީނަރު ޙާލަތަކަށް ވާޞިލުވެފައެވެ. އަދި ޤަޠަރާ ގުޅުންކަނޑާލި ޤައުމުތަކުގެ ލިސްޓަށް މިޞްރު ވެސް ވަނީ އަރާފައެވެ.

ޤަޠަރަކީ، އެއް ޒަމާނެއްގައި، ގަލްފުގައި އޮތް އެންމެ ފަޤީރު ޤައުމު ކަމުގައި ވިއެވެ. އެހެނަސް މިހާރު އެއީ، ގަލްފުގައި އޮތް އެންމެ މުއްސަނދި ޤައުމެވެ.

މި ލިއުމުގައި ވާނީ، މި ލިއުމުގެ އަޞްލު ލިއުނު ފަރާތުގެ ޚިޔާލާއި ފިކުރެވެ. މި ލިއުން ތަރުޖަމާކުރި ތަރުޖަމާނާއި، ބަޙުރުގެ ޚިޔާލެއް ނޫނެވެ. މި ތަރުޖަމާ ގެނެސްދިނުމުގެ މަޤުޞަދަކީ، ވަކިއަތަކަށް ބުރަވުމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު، ޤަޠަރުގެ އާންމު ރައުޔު އޮތްގޮތް ބަޔާންކޮށްދެވޭތޯ ބެލުމެވެ.

ބައެއް ޢަރަބި ޤައުމުތަކާއި ޤަޠަރާ ދެމެދުގައި އުފެދިފައިވާ މައްސަލައަށް ޙައްލެއް ހޯދުމުގެ މަސައްކަތް ހުއްޓާނުލާނެ ކަމަށް ކުވައިތުން ބުނެއެވެ.

ގަލްފުގެ ޢަރަބި ތިން ޤައުމަކުން ޤަޠަރާ ޑިޕްލޮމެޓިކް ގުޅުން ކަނޑާލިކަން ވަނީ އިޢުލާންކޮށްފައެވެ. އޭގެ އިތުރުން މިޞްރާއި، ޔަމަނާއި، ލީބިޔާއާއި، މޮރިޓޭނިއާ އިން ވެސް ވަނީ ޤަޠަރާ ގުޅުން ކަނޑާލިކަން އިޢުލާންކޮށްފައެވެ.

ސަޢޫދިއްޔާއާއި ޤަޠަރުގެ ރައްޔިތުން ހިމެނޭ ޢާއިލާތަކުގެ އިންސާނީ ޙާލަތާމެދު ރިޢާޔަތްކުރުމަށް، ދެ ޙަރަމްފުޅުގެ ޚާދިމު، ކިންގ ސަލްމާން ބްނު ޢަބްދުލްޢަޒީޒު އާލު ސަޢޫދު (ޙަފިޡަހުﷲ) ވަނީ އަންގަވާފައެވެ.

މި މަޒުމޫނުގައި އަލިއަޅުވައިލާނީ، ޤަޠަރާއި އުޚުއްވަތްތެރި ޤައުމުތަކާ ދެމެދު އުފެދިފައިވާ މައްސަލައިގެ މައްޗަށެވެ. ބައިނަލްއަޤުވާމީ ގުޅުންތަކުގައި "ދެކޮޅުނުޖެހޭ ދައުރުގެ" ނަޒަރިއްޔާއިންނެވެ.

ޤަޠަރާއި ޢަރަބީންނާ ދެމެދުގައި ޚިލާފު އުފެދުނީ، ޤަޠަރުގެ ރަސްމީ މީޑިއާއިން ޝާއިޢުކޮށް، އެއަށްފަހު އަނބުރާ ގެންދިޔަ، ޤަޠަރުގެ އަމީރުގެ ބަސްފުޅުން ކަމަށް ހީކުރުމަކީ ކުށެކެވެ.

"އަލްޢުދައިދު ޤާޢިދާ" އަކީ، ޤަޠަރުގެ ވެރިރަށް ދައުޙާގެ ހުޅަނގު ދެކުނުގައި، އެ ސަހަރާ 30 ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައިވާ ޢަސްކަރީ ޤާޢިދާއެކެވެ. އެ ޤާޢިދާއަށް އިނގިރޭސި ބަހުން ކިޔާ އާންމު ނަމަކީ، (Al Udeid Air Base) އެވެ.

ވޮޝިންޓަނުގައި ހުންނަވާ ޔޫއޭއީގެ ސަފީރު، ޔޫސުފުލް ޢުތައިބާ (يوسف العتيبة)، (Yousef Al Otaiba) ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި، ޤަޠަރާ ދެކޮޅަށް ބައެއް ޢަރަބި ޤައުމުތަކުން އަޅާފައިވާ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރޭގައި، ޢަސްކަރީ ފިޔަވަޅު އެޅުން ހިމެނިފައެއް ނެތެވެ.

މި ލިއުމުގައި ވަނީ، 2015 ވަނަ އަހަރު، ޤަޠަރުން ސީރިއާއަށް ޢަސްކަރީ ގޮތުން ވަންނާނެކަން އިޢުލާންކުރުމުން، އާންމުކުރެވިފައިވާ ދިހަ މަޢުލޫމާތެކެވެ.

ސަޢޫދިއްޔާއާއި ބައެއް އެހެން ޢަރަބި ޤައުމުތަކަކުން ޤަޠަރާ ގުޅުން ކަނޑާލުމުގެ ސަބަބުން އުފެދިފައިވާ މައްސަލައިގެ ނާރެހަކީ މައިގަނޑު ދެ ކަމެކެވެ. އެއީ، އިސްލާމީ ޖަމާޢަތްތަކަށް ޤަޠަރުން އެހީތެރިވުމާއި، އިރާނާއެކު ޤަޠަރުން ގުޅުން ބޭއްވުމެވެ.

ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއާއި ބައެއް އެހެން ޤައުމުތަކުން، ޤަޠަރަށް ދަތިކުރުމަށްޓަކައި ފިޔަވަޅު އެޅިއިރު، އާންމުކުރެވުނު އެކައްޗަކީ، ޤަޠަރާ ގުޅިފައިވާ ޓެރަރިސްޓުންގެ ލިސްޓެކެވެ.

ތިރީގައި މިވަނީ، ސަޢޫދީ ރަސްގެފާނުގެ ދަރިކަލުން، އެ ޤައުމުގެ ވަލީ ޢަހުދުގެ މަޤާމަށް އިސްކުރެވުމާ ގުޅިގެން، ޤަޠަރުގެ އަމީރު އެމަނިކުފާނަށް ފޮނުއްވި މެސެޖާގުޅޭ ޚަބަރުގެ ތަރުޖަމާއެކެވެ.

ޤަޠަރުގެ ކުރީގެ އަމީރު ޙަމަދު ބްނު ޚަލީފާ އާލު ޘާނީ ވެރިކަން ދޫކޮށްލެއްވީ، އެމަނިކުފާނުގެ ޞިއްޙީ ޙާލަތު ތަންނުދޭތީ ކަމަށް ބުނެވެއެވެ.

އާލު މުއްރާ (آل مرة) ޤަބީލާއަކީ، ޤަޠަރުގެ ވެރިކަން ވައްޓާލުމަށްޓަކައި ގެނެވުނު ދެ އިންޤިލާބެއްގެ އިސް ސަފުގައި ބައިވެރިވެފައިވާ ޤަބީލާއެކެވެ.

ޤަޠަރުގެ އަމީރު އައްޝައިޚު ތަމީމު ބްނު ޙަމަދު އާލު ޘާނީ ވިދާޅުވި ބަސްފުޅުތައް، ޤަނާ (QNA) (ނުވަތަ ޤަޠަރު ނިއުސް އޭޖެންސީ) އިން، އިއްޔެ ވަނީ އާންމުކޮށްފައެވެ.

ތިރީގައި މިވަނީ، ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއާއި، ބަޙުރައިނާއި، ޔޫއޭއީއާއި، މިޞްރުން، ޤަޠަރަށް ހުށަހެޅި މަޠުލަބުތަކެވެ. މި މަޠުލަބުތަކަށް ޤަޠަރުން އިޖާބަދީފާނެ ކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ.

ތީރާން (تيران) އާއި، ޞަނާފީރު (صنافير) އަކީ، ރަތްކަނޑާއި، ޢަޤަބާ ކަނޑުއޮޅި ގުޅޭ ހިސާބުގައިވާ ދެ ޖަޒީރާއެކެވެ. އެ ދެ ޖަޒީރާ، މިޞްރުން ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއާ ޙަވާލުކުރަން އުޅުމުން، ބައެއް މީޑިއާތަކުން ޙަޤީޤަތް އޮޅުވާލަން މަސައްކަތްކޮށްފައި ވެއެވެ.

އެއްފަހަރަކު، އަހަރީ ޗުއްޓީގައި ޢާއިލީ ދަތުރެއް ކުރެއްވުމަށް މުޙައްމަދުގެ ބައްޕަ ޤަޞްދުކުރެއްވިއެވެ. ދެން އެކަމާމެދު ޢާއިލާގެ އެންމެނާ މަޝްވަރާކުރެއްވިއެވެ.

އެއްދުވަހަކު، އާމިނާ ގޭތެރޭގައި އިނެވެ. އެއީ ހޫނުގަދަ ދުވަހެއް ކަމުގައި ވާތީ، އޭނާ އިނީ، ކަރުދާހުން ހަދާފައިވާ ފަންކާއަކުން ވިހެލަވިހެލައެވެ. އެއިން އޭނާގެ ގަޔަށް ވައިޖެއްސުމަށްޓައެވެ.

އެއްދުވަހަކު ހެނދުނުހެނދުނާ ތެދުވެ، ޢާއިޝާ ދަތުރުދިއުމަށް ތައްޔާރުވިއެވެ. ސްކޫލްގެ ފަރާތުން ރާވާފައިވާ ދަތުރެއްގައި ބައިވެރިވެ، އޭނާގެ ކްލާސް ކުދިންނާއެކު ކުޅިވަރު ބަގީޗާއަކަށް ދިއުމަށްޓަކައެވެ.

އެއްދުވަހަކު، އަޙްމަދު އޭނާގެ އެކުވެރި ޙުސައިނަށް ދަޢުވަތެއް ދިނެވެ. ޢުލޫމު މުދައްރިސެއް ކަމުގައިވާ އޭނާގެ ބައްޕަ ޢަލީއާއެކު ކޯރެއްގެ ތެރޭގައި ދޯނި ދުއްވާލަން ދިއުމަށްޓަކައެވެ.

1.
ވަޓެވަޓެ އެބެރެނެ ބޮޑެ އެއްތެކެ، ތަޓެ މަޓެ ގާމުން ފެނެނެއްތެކެ،
ރަޓެރަޓެ އޭނޭ ވެނެ އެއްތެކެ، ބޮނެހެލެ އޭބޫ ކޮން އެއްތެކެ؟
2.
ފޮއްޓެނެ ލިކެލިކެ ގިނެ އެއްތެކެ، ހުއްޓެނެ މަގެމަގެ މަދެ އެއްތެކެ،
ކޮއްޓެނެ ގޮތެގޮތެ ފަހި އެއްތެކެ، ބޮނެހެލެ އޭބޫ ކޮން އެއްތެކެ؟

އެދުރުންނަށް ދީލަތި ތަޢުލީމީ،
ހިނިތުންވެލަމާ އަބަދުގެ އަބަދަށް،
އެދުރުން ކުޅަ މިންނެތް ޚިދުމަތްތައް،
އަގުކޮށް ކުރުނީސްކުރަމާ އަބަދަށް.
އެދުރުންނަށް ދީލަތި ތަޢުލީމީ، ....

1.
ޖޫނަކުން ނުވަޔެއް ދެހާސް ދިހަ، ކަމުގަވީ ތާރީޚުގައިތާ!
ހޫނަކަށް ބްރެޒިލްގެ އަހުލުން، ނުކުމެލީ ފިނި މޫސުމަށްތާ!
2.
ސިފަވަނީ ޕަރަނާގެ މަގުތައް، ގޮއްފުޅަނގި ޠޫފާނަކާތާ!
އެފަދައެއް ނެތް ބާރުވެރިކަން، ރައްޔިތުން ދައްކާލުމުންތާ!

އެއްދުވަހަކު މޮޔައިންގެ ތެރެއިން ތިން މީހަކު މުނިފޫހިފިލުވަން ތިބެ ޚިޔާލީފޮލާކައްކަމުން ގެންދިޔައެވެ.
ފުރަތަމަ މޮޔަމީހާ ބުންޏެވެ.
"ތިމަންގެ އަތުގައި ވަރަށް ގިނަ ފައިސާ އެބަހުއްޓެވެ. އެ ފައިސާއިން ތިމަންނަ ގަންނާނީ އުތުރު އެމެރިކާގެ ބައްރެވެ."

އެކުވެރި ދެ އަންހެންކުއްޖަކު އެ ދެ މީހުންގެ މުސްތަޤުބަލު ޕްލޭންކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ.
އެއިން އެކަކު ބުންޏެވެ.
"ތިމަންނަ ވާހިތްވަނީ، ތިމަންނަގެ މަންމަ ކަހަލަ އަންހެނަކަށެވެ. އެއީ، ރީތި ހެދުން ލައިގެން ޕާޓީތަކަށް ގޮސް މަޖާކުރުމަށްޓަކައެވެ."

މުޙައްމަދާއި މަޙުމޫދަކީ، ޢިމާރާތެއްގެ 112 ވަނަ ފަންގިފިލާގައިވާ ގެއެއްގައި ދިއިރުޅެމުންދާ ދެ ޒުވާނެކެވެ. އެއްރެއަކު އެ ދެ ޒުވާނުން ގެއަށް ދިޔައިރު ލިފްޓް ވަނީ ހަލާކުވެފައެވެ. ދެން ސިޑިން އަރަން ފެށިއެވެ. 111 ވަނަ ފަންގިފިލާއަށް އެރުމަށްފަހު މުޙައްމަދު ބުންޏެވެ.

އާދަޔާޚިލާފަށް ފަލަ އަންހެނަކު ބަހަކަށް އެރިއެވެ. އެހިނދު އެ ބަހުގައި އިން މީހަކު އޭނާއާ ބެހިލުމުގެ ގޮތުން ބުންޏެވެ.
"މިއީ އެތް ދަތުރުކުރަން ޚާއްޞަކޮށްފައިވާ ބަހެއް ނޫނެވެ."

އަންހެންކުއްޖަކު ޑަކުޓަރަށް ދައްކާލަން ދިޔައެވެ. އޭރު އޭނާގެ ދެކަންފަތް ވަނީ ފިހިފައެވެ. އޭނާގެ އެއް ކަންފަތް ބައްލަވަމުން ޑަކުޓަރު އެއްސެވިއެވެ.
"ކަންފަތް ފިހުނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟"